BAROMETR RYZYKA NADUŻYĆ W ZAMÓWIENIACH PUBLICZNYCH

Barometr Ryzyka Nadużyć w Zamówieniach Publicznych powstał we współpracy Fundacji im. Stefana Batorego i serwisu Zamówienia 2.0. Pozwala on na samodzielną analizę ryzyka nadużyć i korupcji na rynku zamówień publicznych.

Barometr Ryzyka jest przeznaczony dla:

  • obywateli – jako punkt wyjścia dla działań strażniczych i kontrolnych;
  • mediów – zwłaszcza lokalnych - dzięki niemu łatwiej im będzie patrzeć na ręce władzy i sprawdzać jak gospodaruje publicznymi pieniędzmi;
  • zamawiających – do autodiagnozy, refleksji, lepszej kontroli i ulepszania własnych procedur ogłaszania przetargów tak żeby były bardziej transparentne i konkurencyjne;
  • wykonawców – jako narzędzie pomocne w ocenie własnych szans na rynku, motywujące do walki o wyższe standardy publikowania ofert;
  • regulatorów – jako jeszcze jeden wskaźnik, że na rynku może dochodzić do nieprawidłowości i narzędzie pomagające określić ogniska ryzyka;
  • analityków i naukowców – jako cenny zasób danych umożliwiający prowadzenia badań

Wiele informacji o rynku zamówień jest dostępnych od ręki w Biuletynie Zamówień Publicznych. Korzystając z tych danych Fundacja im. Stefana Batorego i portal Zamówienia 2.0, przy współpracy z węgierskim think-tankiem Government Transparency Institute opracowali „Barometr Ryzyka Nadużyć w Zamówieniach Publicznych” (w skrócie BRN).
Barometr jest indeksem zbudowanym z kilku wskaźników (czerwonych flag) sygnalizujących, że w konkretnym postępowaniu o zamówienie, od chwili ogłoszenia, aż po decyzję o udzieleniu zmówienia mamy do czynienia z ryzykiem wystąpienia nadużycia. Owe czerwone flagi to:

  1. tryb zamówienia – wszystkie inne tryby poza przetargiem nieograniczonym (najbardziej konkurencyjną procedurą) są traktowane jako ryzyko
  2. szczegółowość (długość) opisu przedmiotu zamówienia – zbyt długie, przy tym nie zawsze treściwe opisy utrudniają udział w przetargach i często są nieprawidłowości
  3. opis (długość) kryteriów kwalifikowalności – podobnie jak szczegółowość opisu przedmiotu zamówienia zbyt długie są sygnałem ostrzegawczym
  4. liczba wymaganych poświadczeń, certyfikatów – wyśrubowane, częstokroć zupełnie niepotrzebnie wymogi wobec wykonawców, które mają być potwierdzane różnego rodzaju poświadczeniami również mogą świadczyć o nieprawidłowościach
  5. wysokość wadium – zbyt wysokie wadia mogą być instrumentem, który zmawiający wykorzystują żeby ograniczyć konkurencję i zniechęcić określonych wykonawców do udziału w przetargach
  6. waga kryteriów pozacenowych – niemal każde kryterium oceny ofert poza ceną zwiększa pole do uznaniowości, i choć cena sama w sobie nie jest doskonałym wyznacznikiem, to zastosowanie innych wskaźników zawsze wiąże się z większym ryzykiem nadużyć
  7. czas od ogłoszenia do zamknięcia naboru ofert – w szczególności zbyt krótki czas na składanie ofert jest sygnałem, że miedzy zamawiającymi a określonymi wykonawcami może istnieć zmowa
  8. czas od zamknięcia naboru ofert do podjęcia decyzji o wyborze wykonawcy – zbyt krótki czas decyzji może być sygnałem, że zamawiający z góry wiedział kogo wybrać, zbyt długi może być oznaką faktycznych nieprawidłowości potwierdzanych w ramach protestów, czy postępowań arbitrażowych

    9. ORAZ NAJWAŻNIEJSZY WSKAŹNIK
  9. pojawienie się tylko jednego oferenta w danym postępowaniu – tylko jedna oferta (zwłaszcza przy zastosowaniu trybów konkurencyjnych) jest oczywistym przejawem braku konkurencji, za którym mogą stać zaniedbania, nieprawidłowości lub korupcja

Dokładny opis sposobu wyliczania Barometru znajduje się w nocie metodologicznej. Udostępniamy również instrukcję powtórzenia Barometru. Zachęcamy wszystkich do krytycznej lektury całej dokumentacji, rozwijania Barometru lub modyfikowania go i tworzenia własnych wersji.